Een geruststellend 2012

Allereerst een disclaimer: ik vind het prima als je een religie of ander soort geloof hebt waar je kracht uit kunt putten op die momenten dat het moeilijk met je gaat. Het is een mooi idee dat je een morele leidraad door je leven hebt lopen om balans aan te brengen in de kille, harde realiteit van de alledaagse wereld. Ikzelf heb dat altijd zonder denkbeeldige vriendjes kunnen doen, maar dit terzijde. Waar ik wel moeite mee heb is wanneer je andere mensen daarmee lastig gaat vallen en paniek gaat zaaien om zieltjes te winnen.

Waarom deze disclaimer? Ik wil het even hebben over de apocalyptische doemscenario’s die 2012 volgens sommigen met zich mee gaat brengen. Kijk, we zoeken allemaal naar invulling van ons bestaan en dat zoeken we overal. Het risico is dat je dan ook betekenis gaan zoeken en vinden in zaken die wellicht helemaal geen betekenis hebben. Waarschijnlijk zie je dat nergens zo goed als in de vele voorspellingen van het einde van de wereld die we veelvuldig om de oren geslingerd krijgen. En in 2012 hebben we voornamelijk te maken met twee varianten: het einde van de Mayakalender en de opname van de gemeente, of zoals dat zo mooi heet in de Engelstalige wereld: the rapture.

De Maya’s

Misschien is het wel leuk en handig om eerst even iets over de Maya’s te vertellen. Als we het hebben over de Maya’s dan praten we voornamelijk over de klassieke Maya cultuur zoals we die kennen van archaeologische opgravingen en inscripties van tussen 200 en 900 na Christus. Deze klassieke Mayacultuur verdween spontaan en mysterieus zo rond het begin van de 10^e eeuw. Het is deze cultuur die een bijzonder nauwkeurige kalender had. Alles goed en wel zo’n kalender, maar nu wil het geval dat eind 2012 deze kalender ophoudt; iets wat velen opvatten als een voorspelling van het einde van de wereld.

Waar moet je beginnen om dit tegen te spreken? Ten eerste is het logisch dat de kalender in 2012 ophoudt, of in ieder geval dat hij ergens ophoudt. Waarom niet in 2012? Kijk als je een lijstje met nummers maakt op een vel papier (omdat je bijvoorbeeld een to-do-list maakt of zoiets), dan schrijf je maar een beperkt aantal getallen op en niet ieder getal van 1 tot oneindig. Zo ook met de Mayakalender. Dat ding is zo’n 1400 (!) jaar geleden opgesteld; ik denk dat de Maya’s zelf ook wel zoiets hadden van: zo is het wel genoeg voorlopig, we kunnen er altijd nog wat data bijgraveren.

Ten tweede, en dit is misschien nog wel het allerbelangrijkste, konden de Maya’s, net als alle andere mensen, de toekomst niet voorspellen. Nu zul je misschien zeggen: “maar de vrouw die mijn horoscoop in elkaar flanst is echt heel goed” of “hoe kon die waarzegger op de kermis anders weten dat ik van de trap zou vallen?”. Waarzeggers hullen dingen in hele vage termen (uitsluitend beginletters, algemene voorspellingen die voor iedereen zouden kunnen gelden, enz.) en die leiden altijd wel tot een waarheid. Anders zou de Staatsloterij elke maand door minstens één waarzegger gewonnen worden.

Dit heeft denk ik ten dele te maken met onze mystificatie van niet-Westerse culturen. We willen graag geloven dat, aangezien we zelf de weg een beetje kwijt zijn, andere culturen wel de waarheid in pacht hebben. En ik ben sterk van mening dat we hiervoor al onze eigen waarden opzij willen zetten om die nieuwe ‘waarheden’ te omarmen. Maar die andere culturen bestaan ook maar uit mensen en die mensen zijn met een ander antwoord gekomen op de vraag wat de zin van het bestaan is, maar dat maakt het nog niet een meer kloppend antwoord.

Een derde punt is dat we heel weinig van de taal van de Maya’s weten. De Maya’s schreven in een soort hiëroglyfenschrift en het voornaamste wat we hebben aan woorden in hun taal is een aantal namen, wat goden, namen voor maanden en dagen, een paar getallen en hier en daar eens een los woord als “doodde” of “veroverde” zoals in de zin: “Op die en die dag veroverde koning zus en zo het land huppeldepup en doodde zoveel mensen.” In veel gevallen is het zelfs niet duidelijk hoe een hiëroglief uitgesproken dient te worden; dit is iets wat met veel pijn en moeite aan de hand van nog levende Mayatalen gereconstrueerd (lees: wetenschappelijk verantwoord gegokt) wordt. Lijkt me stug dat we dan ineens wel een nauwkeurig geformuleerd doemsdagscenario in de taal van de Maya’s hebben weten te ontcijferen en dat onze Centraal-Amerikaanse vrienden hebben gezegd: “ja, in december 2012 komt de wereld op zijn eind en zijn we allemaal goed de pineut.” Vooral omdat ze dan de ondergang van hun eigen beschaving ook wel voorspeld zouden hebben, lijkt me.

Kortom, niets om je zorgen om te maken dus.

 De opname in de gemeente

 Ook wel op zijn Engels the rapture geheten. Het basisprincipe staat uitgelegd in het boek Openbaringen in de bijbel. Nu ben ik zelf niet erg bijbelvast, maar ik zal het uitleggen zoals ik het begrijp. Jezus komt voor de tweede keer op aarde, het onheil barst los, de ware gelovigen worden opgenomen in het hemelrijk en er begint een millenium van rampspoed en heerschappij van het Kwaad op de wereld. Nu zijn er verschillende stromingen die de opname voor, tijdens of na de tweede komst van Jezus plaatsen, maar dat is allemaal net iets te gedetailleerd voor dit stukje.

Logischerwijs zijn er veel lieden die hebben nagedacht over wanneer dit allemaal zou moeten gaan plaatsvinden. De vroegste die ik heb weten te vinden is de Amerikaanse baptistenpredikant William Miller, die in de 19^e eeuw berekende dat de opname zou gebeuren tussen 21 maart 1843 en 21 maart 1844. Later stelde hij dit bij tot 22 oktober 1844, omdat hij naar eigen zeggen een misrekening had gemaakt. De desbetreffende dag komt langs en, uiteraard, geen Jezus. Dit leidde tot een evenement dat nog altijd bekend staat als The Great Disappointment: duizenden volgelingen, waarvan velen al hun bezittingen hadden weggegeven aan de christelijke sekte die dit voorspeld had kwamen van een koude kermis thuis toen er op die dag niets gebeurde.

De Jehovah’s getuigen hebben de opname een aantal keren voorspeld: in 1914, 1918, 1925 en 1942. Uiteraard hadden ze geen enkele keer gelijk, maar dat weerhield anderen er niet van om hun eigen voorspellingen te doen.

Chuck Smith voorspelde dat Jezus waarschijnlijk terug zou keren in 1981. Helaas, Chuck. Edgar C. Whisenant deed voorspellingen voor 1988 (en schreef een behoorlijk succesvol boek: 88 Reasons why the Rapture is in 1988, waarvan 300.000 exemplaren gratis aan predikanten werden verstrekt en zo’n 4,5 miljoen exemplaren verkocht werden), maar kreeg ongelijk. Hij deed later nog voorspellingen voor 1989, 1992 en 1995 tot aan 1997, met afnemende interesse. Verontrustend feit over meneer Whisenant: hij was ooit ingenieur bij NASA.

Meerdere voorspellingen zijn er gedaan voor 1993. De gedachte erachter was waarschijnlijk dat dit betekende dat er zeven jaar nog over was voor een ‘tijd der troebelen’ tot het jaar 2000 en dat Jezus dan netjes in een rond jaartal terug zou kunnen komen. Er gebeurde veel in 2000, maar de wedergeboorte van Jezus behoorde daar niet toe. Voor zover we weten dan.

In 1994 voorspelde pastoor John Hinkle van de Christ Church in Los Angeles op 9 juni van dat jaar zou plaatsvinden. Radio-evangelist Harold Camping (onthoud die naam!) plaatste de dag op 6 september 1994. Beide hadden… jawel: ongelijk!

En dan komen we bij de meest recente voorspelling van opname in de gemeente: bovengenoemde Harold Camping had zijn foutieve voorspelling van 1994 bijgesteld en plaatste die nu op 21 mei 2011. In een geweldig stukje ik-kan-mijn-ongelijk-niet-toegeven stelde hij, nadat de dag zonder problemen was verlopen, dat er op die dag een spiritueel oordeel had plaatsgevonden en dat het fysieke deel van het evenement bewaard was voor 21 oktober 2011. De heer Camping deed waar hij inmiddels een flinke hoeveelheid ervaring in had, namelijk aan het kortste eind trekken. Wel kunnen we nu met een gerust hart stellen dat Harold Camping opgehouden is met het doen van voorspellingen: de 90-jarige heeft na zijn beroerte zijn handen afgetrokken van doemsdagscenario’s en de data waarop ze plaatsvinden. Kortom, we hebben niets te vrezen.

Nu betekent dit natuurlijk niet dat er geen God bestaat: zelfs ík ben niet zo arrogant om te beweren dat dit een sluitende bewijsvoering is dat religie onzin is en de hele poespas maar een verzonnen verhaaltje. Het betekent alleen dat dergelijke voorspellingen gedaan worden door mensen en mensen maken nu eenmaal fouten.

 Wat is nu eigenlijk het doel van dit hele verhaal? Leid je leven niet in angst. We hebben volgens politici, wetenschappers en journalisten al genoeg om bang voor te zijn en hun voorspellingen zijn ook bij lange na niet altijd even nauwkeurig. Als je nu zo’n doemsdagscenario hoort, haal je schouders op en denk: we zien nog wel of het allemaal klopt.

Grappig bijkomstig feitje: Sir Isaac Newton (die van die appel), toch geen domme man, heeft ook enkele berekeningen uitgevoerd en hij plaatst Het Laatste Oordeel niet vroeger dan 2060, dus misschien staat ons nog wel wat te wachten.